Houdt het dan nooit op?

GAANDEWEG

Het is in deze tijd van het jaar dat veel mensen op reis gaan. Ze boeken een vakantie in een warm land, pakken hun koffers, hun campers in en gaan om even in een heel andere omgeving te zijn. De route is uitgestippeld, de omgeving is verkend en de overnachtingen zijn geregeld. Uit ondervinding weten we dat vakantie ook vaak hard werken is. Na een aantal weken zit je zo vol van het nieuwe dat er niets meer bij kan en begin je weer naar huis te verlangen. Je hebt gezien wat je wilde zien, het doel is bereikt.
Er zijn ook mensen die voor langere tijd op weg gaan. Ze gaan bijvoorbeeld te voet naar Santiago de Compostella, naar Rome of op de fiets naar Padova. Weer anderen lopen het Pieterpad of de Noordzeeroute. Het doel van hun reis is niet zozeer de eindbestemming van hun tocht maar het onderweg zijn. Het lijkt wel alsof ze in het ‘gaan’ zijn gaan wonen. Ik kan er een beetje over meepraten vanwege het feit dat ik de tocht naar Padova in Italië samen met een vriend heb afgelegd, op de fiets.
Iedere reis begint met een eerste stap en het zetten van die eerste stap is het moeilijkste. Waar begin je aan, durf je het wel, wat kan er allemaal niet gebeuren? Kortom je ziet een heleboel beren op de weg. Je moet aan de angst voorbij om los te komen.
Ben je eenmaal op weg gegaan, dan stuit je op praktische beslommeringen rond het gaan. Kan je lichaam het aan, kan het de last nog dragen na dagenlange inspanningen, ben je bestand tegen gevoelens van heimwee. Eerst eenmaal los worden de lasten minder en komt de ruimte vrij om het gaan te ondergaan en te genieten van wat het moment en de dag je brengen zal. Je durft je over te leveren aan de weg. De weg ligt als het ware voor je als een grote uitnodiging.

Het maken van lange wandel- en fietstochten is ongekend populair aan het worden. Het is bijna net zo populair als het maken van een bedevaart in de Middeleeuwen. Klaarblijkelijk appelleert het aan iets dat diep in ons mensen leeft. Velen komen terug met nieuwe energie. Ze lijken vrij te zijn van allerlei kwalen die met haast te maken hebben en met het versplinterde, moderne leven. Het is een weldaad om de hele dag met eenzelfde iets bezig te zijn. Lange tochten werken helend en ze genezen ons vooral van de ziekte die stress heet. Moet je nagaan hoe ongezond we eigenlijk leven en hoezeer we ons ingesnoerd hebben in het korset van de tijd. Tegelijkertijd werkt het maken van lange wandel- of fietstochten ook verslavend en doen ze ons verlangen naar meer. Geen wonder! Door de langdurige inspanningen maakt het lichaam stoffen aan als endorfine en dopamine en dat zijn lichaamseigen pepmiddelen.

Reizen en trekken is wezenlijk met het mens-zijn verbonden. De mens wordt ook wel omschreven als de ‘homo viator’. Dat had aanvankelijk te maken met de noodzaak om te overleven. Als een nomade trok hij rond op jacht naar voedsel. Een nomadenbestaan ging ook vooraf aan onze gesedentariseerde cultuur. Verhalen over trekkers behoren tot de oudste bronnen van de joods-christelijke traditie. Denk maar eens aan Abraham, de aartsvader bij uitstek, hij verliet zijn woonplaats Ur. Denk maar eens aan Mozes, hij trok met zijn volk weg uit de slavernij van Egypte. Denk ook maar eens aan Jezus, hij verliet Nazareth om naar Jeruzalem te gaan. Gaandeweg ontdekten ze hun identiteit. Gaandeweg ontdekken wij onze identiteit. Je moet kennelijk op pad gaan om te ontdekken wie je eigenlijk bent.
Abraham verliet Ur, hij kon niet meer leven met het veel godendom en trok naar een land waar hij de ene God zou kunnen aanbidden. Hij gaf gehoor aan een roepstem en degene die hem riep werd uiteindelijk zijn reisgenoot. Het was een kracht die sterker was dan hij zelf.
Toen Mozes in Egypte was en zag hoe zijn volk er leefde als slaven, hoorde hij een stem die hem opriep om het volk weg te leiden en te bevrijden. Hij moest de angst overwinnen. Het volk Israel zelf moest haar angst overwinnen. Toen het uiteindelijk gered was, riep men niet: “We hebben ons zelf bevrijd!” Neen, zij riepen: “De Heer heeft ons bevrijd!” En in de woestijnjaren die volgden ontdekte het volk zijn ware identiteit. En God was daarin hun reisgenoot.
Jezus ging op weg naar Jeruzalem, het centrum van het Joodse geloof. Zijn omgaan met God, als een barmhartige vader, was heel anders dan dat van de gevestigde orde. Hij geloofde heilig in de komst van een nieuw koninkrijk. Hij kon niet anders, ook niet toen hij inzag dat dit zijn dood tot gevolg kon hebben.
Zijn volgelingen gingen met hem mee. Dat was ook spannend. Ze moesten hun oude leven loslaten: vrouwen en kinderen, hun vissershavens, hun bootjes en netten. Ze gingen een ongewisse toekomst tegemoet. Dat was zeker zo nadat Jezus gevangen werd en gedood. Hoe moesten ze nu verder?
Maar de herinneringen aan Jezus gaven hen vertrouwen mee, een soort innerlijk kracht, zeg maar. Hij zette hen op weg. Het staat kernachtig verwoord in het Evangelie van Lucas. “Ga en doe goed,” lijkt hij te zeggen. “Blijf waar je welkom bent. Ben je dat niet, schudt dan het stof van je voeten. Ga in naam van de vrede en de vrede zal op jullie terugkeren.” Dat is een boodschap om mee op weg te gaan.
Ik ging op weg naar Padova en had een vriend mee als reisgenoot. In de kerk van Wittem kregen wij de pelgrimszegen. De rector van het klooster hield een overweging bij het verhaal waarin Jezus vissers maant om hun netten eens elders uit te werpen. ‘Probeer het eens op een andere manier, het leven,” zo leek hij te zeggen. De tekst is de hele tocht door met ons meegegaan.
Ik maakte de fietstocht met een reisgenoot. Hij was niet de enige. Reisgenoten waren ook de herinneringen aan grote figuren in onze geloofstraditie. Hun levensverhalen leerden me om over te geven aan wat de dag brengen zou. Ze leerden me open te staan voor ‘nieuwe’ ervaringen. Ogenschijnlijk gewone, alledaagse zaken en ontmoetingen kwamen in een bepaald licht te staan en werden heel bijzonder. Ik geef een paar voorbeelden.
Op een dag raakten we van de rechte weg af en wilden we een bospad inslaan. Het was een oude vrouw die ons er voor behoedde. “Gekkenwerk,” zei ze. “Waar willen jullie Heen?” vroeg ze. “Naar Antonius van Padua,” zeiden wij. Toen ze dat hoorde, sprak ze werd er iets in haar aangeraakt: “Mijn moeder heette Antonia. Doe hem de groeten, sprak ze.” Voor ons leek deze vrouw een soort engelbewaarster, voor haar waren we passanten die haar in contact brachten met iets dat haar dierbaar was.
Op een dag kwamen we een Belg tegen: “Zolang Ge nog over de beek kunt springen, moet Ge de dingen doen die Ge kunt doen,” zei hij. Hij kon het weten, hij had een kanker overwonnen en deed nu alleen nog de dingen die echt belangrijk voor hem waren. Zijn uitspraak werkte als een soort mantra gedurende de reis. We prezen ons gelukkig met het besluit om dit avontuur te zijn begonnen.
Op het einde van een lange dag, in een boerendorp in de Elzas, Dimbsthal geheten, vonden we eerst bij het vallen van de avond een slaapplaats op een boerderij. Onze late komst weerhield de gastvrouw er niet van een smakelijk maal voor ons te bereiden, de was te drogen en vers brood te bakken. Ze deelde ook haar levensverhaal met ons en vertelde dat ze als Duitse altijd een beetje vreemd gebleven was in deze Franse landstreek. Nu de kinderen uit huis waren, was ze aan een hartenwens tegemoet gekomen en had ze een paar kamers ingericht om gasten te kunnen ontvangen. Het feit dat zij voor een deel vreemdeling gebleven was, voedde haar aanvoelen voor wat er in vreemdelingen omging. Ze wist precies wat gasten als wij nodig hadden om gaf ons het juiste mee om ons weer op weg te zetten. Zij was een oerbeeld van een goede gastvrouw. Dat bleek overigens ook op de ochtend van ons vertrek. Ze zette een schaal met melk en brood buiten en er kwamen maar liefst tien katten op af die er ongetwijfeld ook allemaal een goed kosthuis hadden.

Zulke ontmoetingen worden heel bijzonder en zijn als voedsel voor onderweg. Het is als leeftocht waar je lang op kunt teren. Zulke ervaringen zijn niet te beschrijven met woorden als ‘mazzel hebben’ of ‘dom toeval’. Neen, ze voelen aan als ‘pure genade’. Kunnen jullie je voorstellen dat voorvallen en ontmoetingen gaandeweg gaandeweg transparant worden voor het transcendente en dat je er sporen van het goddelijke in gaat verstaan? Misschien gebeurt dit allemaal wel onder invloed van de endorfine en de dopamine en zorgen die er voor dat je God uiteindelijk gaat vinden aan het einde van een lange fiets- of voettocht. Het kan je zo maar gebeuren. Ik kan het aanbevelen; je wordt er geen ander maar wel anders mens van.


15 juli
Henk van de Goor

P.S.

En nadat ik dit verhaal tijdens een kerkdienst verteld had, kwam er een vrouw naar me toe. Ze zei dat ze veel herkend had in het verhaal over de reis. Haar reistocht was weliswaar anders verlopen, maar ze had eenzelfde soort ervaringen gehad. Dat was nadat ze met drie kleine kindjes bij haar man was weggegaan, zonder te weten waar naartoe en wat de toekomst haar brengen zou. Zo zie je maar hoezeer de thematiek van het onderweg zijn ons leven tekent.